|
Zia Ana, la sorela de mio nono, gaveva un
albereto sula credenza, con tante balete come grapoli de sarjese
impicade. - Zia, parché ti fa
l'albero de Nadal cossi' picio?
- Mi son vecia, e no go piu' voja. Fin
che jera vivo zio Carlo, prima che i Tedeschi lo fucili sul ponte del
cantier Scojolivi, lo fasseva sempre lui. El jera un vero artista, lo
fasseva balissimo e grande. Ma... mi no go voja de bazilar. A mi, pero',
lo stesso el me piaseva tanto, tanto... Sule ramete la zia meteva tanto
bombaso, che pareva pien de neve pena cascada.
Anche nona Enrica, de quando che jera
morta zia Elvira, la sorela de mio papa', la metava solo una rameta soto
'l quadro de Gesu' in cusina, ch'el stava sora la vetrina piena de
piati. La meteva 'sta rameta in t'un piter, con tanti fiocheti, pice
candeline rosa, e pici muceti de ovata, come fiochi de neve.
A casa de nona Ivana, l'albero adobava
zia Olga e zia Jole, una de tredise anu e l'altra de sedise, ma no'l
jera cossi' bel. Le gaveva poca roba de impicar sora. Le fasseva tante
striche de carta colorada, le pignole le piturava con la porporina che
nona Ivana usava per piturar 'l tubo del spacher, le scatole de
forminanti le involtizava in carta de goma 'mericana, che ciapavimo nei
pacheti del UNRA, i sassolini involtizava in carte de caramele che ne
mandava zia Alba de Milano, e qualche naranza. Quando che le riussiva a
impicar anche qualche mandarin ciapado con le tessere anonarie (che
doveva bastar per tuto el mese), le se considerava fortunade e jera una
gran festa.
Tuti i alberi per mi jera bei. Ognidun
gaveva el suo segreto, ognidun gaveva el suo mistero, ognidun gaveva le
sue sorprese. A mi me piaseva tuti. Ma... no vedevo l'ora che papà porti
a casa el nostro albero ala vigilia de Nadal.
Anche se mio papa' no jera del partito,
per la santa festività i »drusi« lo fasseva lavorar per dispeto fin
l'ultimo momento. Nei ani cinquanta, guai chi che nominava Nadal!
Jera proibido. El partito te ciamava a
raporto anche se no ti jeri membro. I te castigava in tanti modi. Per
esempio; i te assegnava de far lavoro volontario che in realta' jera
lavoro obligatorio, i te meteva a scarigar i vagoni de carbon in
stazion, opur ti dovevi netar le macerie, e cossì via, che no ripeto el
xa conta'. Papa' jera automecanico, pero' el menava el camion, perche'
ghe rendeva de piu'.
Girando per l'Istria per lavoro, el
zercava sempre de jutar i contadini, trasportandoli de un paese a
l'altro. Jera miseria, quela volta, e pu lori i lo compensava. De sera
el capitava a casa con qualche luganiga, o con un toco de lardo, o con
mezo pulastro. Ma tornando al discorso de prima, bisogna saver ch'el
Partito castigava anche quando che Nadal jera passado. Cossi' per
esempio, a mio papa' invesse de farghe menar el camio, i ghe dava una
setimana de oficina, o i lo meteva a riparar qualche vecio camion
sgangherado.
No xe che la mama o papa' fossì dei
cesoti basabanchi, no... no, solo che ghe piaseva onorar e festegiar le
nostre vece tradizioni de famiglia in barba ala miseria. Perl le feste,
mia mama fasseva le
fritole piu' bone
de 'sto mondo.
- Ma dime, ma cossa ti ghe meti dentro
che le vien cossi' bone? - ghe domandava la done.
- E cos' ti vol che ghe meto! Quel
che ghe mete' voi; late in polvere, ovi de Truman che go ciapa' in tel
pacheto del UNRA come voi, un per de grani de uva passa, qualche pignol
e un fia' de lievito!
E... ma mi conossevo el suo segreto... La
meteva tuto in pignato e dopo la ghe lo dava a papa', che tegnindolo fra
i zinoci, col cuciar de legno el sbateva el paston come una machineta.
Dopo, la mama involtizava el pignato in un majon de lana per far levar
la pasta. Me piaseva ogni tanto cucar come che cressi 'l paston, fin
tanto che no'l andava for a dela pignata. Alora jera riva' el momento de
darghe forma ale fritole con un cuciarin e de butarle su l'ojo de bojo.
Le vegniva bele grande e gonfie, giuste per un bocon.
A quel punto papa', che jera forte come
un toro, con una fiasca el mastruzava 'l zuchero sula piastra de marmo
del tavolo. Cossì mastruza' fin fin, mama lo manissava col passin del
the' sule fritole ancora calde. Mi guardavo 'sto zuchero che cascava su
quele delizie, me pareva come se nevigassi.
Me ricordo un ano, propio per la vigilia
de Nadal, papa' stava poco ben, ma sempre per quela ossession de
castogar la gente che conservava le propie tradizioni, quei del Partito
i lo gaveva mandado con una vecia scrassibera de camion a cior blochi de
sasso nele cave de San Stefano. I sperava sicuramente, ch'el sarìa
restado in strada con quela scrassibera, e che nol gavessi cossì podù
festegiar el Nadal con la sua famiglia. A tanto ghe riva la cativeria
umana!
E ben, ala facia dei »drusi«, quela sera
el jera torna' a casa con un grande albero tamba' in una pineta vicin
Pinguente. Noi che savevimo ch'el gavarìa porta' un albero de Nadal, lo
spetavimo a casa in grazia de Dio ch'el torni, xa pronti con le scatole
piene de roba; quela de nona Enrica che la jera morta nel 1951, e quela
de zia Ana che la jera morta nel fratempo nel 1952, e quela nostra de
sempre, che la conteneva balete, bombaso, candeline e coriandoli.
Usavimo instalar ogni ano 'sto benedeto
albero in un vaso svodo de marmelada, che prima involtizavimo in te la
stagnola; incugnavimo dentro el tronco ben ben con un per de sassi torno
e dopo ompienivimo la lata de gierina.
Mi jero picio, cossa podevo gaver, cinque
ani sì e no, e mia mama me gaveva permesso de cior in man le forbici
soto el suo controlo e de tajar le stele de carton, involtizarle dopo in
te la stagnola bianca, giala,rosa e verde. Le gavevimo impicade su ogni
rama. La stela cometa fata de Silvana, la vegniva subito dopo del
spazacamin, ch'el stava soto la punta de vetro sufià. I miì genitori
'sta punta i la guardava come i oci in testa, perché la jera
fragilissima e altre no ghe ne se podeva miga comprar. Cissa' come e de
che note dei tempi quela là jera rivada in casa nostra! Mi, figuremosse
se la podevo tocar! Guai mondo! No per gnente i me ciamava Spacatuto.
Infati, quando che xe passade le feste e i ga calà xo 'sta benedeta
punta de vetro, mi go tanto prega' e straprega' de lassarmela solo un
poco tocar coi diti, e no so come ne' perche' se ga subito roto un
canton, cossì che l'ano dopo i ga dovu' rangiarla su l'albero in modo
che de lontan no se vedi el guasto.
No se sa de dove che mia mama tirava
sempre fora caramele, stolver e ciocolatini per impicar su l'albero. Mi
che visitavo ogni buso dela casa come un sorso in zerca del formagio, mi
propio no capisso dove che la scondeva quela grazia de Dio.
- Mama, dove ti ga trova' tuta 'sta roba
- ghe domandavo.
- Dio vedi e provedi, fio mio. Vol dir
che tu' sorela e ti se stadi boni...
Come mai tuto d'un colpo jerimo tanto
boni, se pena un atimo fa la ghe gaveva zigà a Silvana e mi la me gaveva
fracà un scapeloto.
Fin che mama fasseva de magnar e la
friseva le fritole, noi fioi dovevimo ornar presto l'albero per no far
tardi ala messa dela mezanote in cesa de Sant'Antonio. El presepio soto
l'albero lo fasevimo invesse con la calma e jera sempre una meraviglia
rinovada ogni ano. Gavevimo tante statuine, ogni figura gaveva el suo
posto e'l suo ruolo. Un ano, porca l'oca, ne mancava Gesu' bambin. Mi
fassevo finta de zercarloin giro, dove el xe dove no 'l xe, miga mato de
andar dir che da bravo Spacatuto, durante una dele mie scuribande per la
casa, gavevo roto la piu' picia statueta del picio Gesu' che la jera
fata de gesso de presa! E cossa gavevo colpa se mi la me jera sbrissada
dele man propio quando che volevo darghe un baseto... Mia sorela gaveva
salva' la situzion fabricando con la molena de pan un novo bambin Gesu'
e la lo ga piturado coi coliri acquarelo. Pareva de veder una picia
luganiga frita.
Me ricordo come ogi, un giovedi dopoprazo
del vetiquatro dicembre del milenovecento cinquanta tre. For a fasseva
un fredo boja, giorni e giorni che pioveva e tirava una bora
indiavolada. La penetrava per tuti i busi dela casa, e cossì soto la
porta, sule sfese, gavevimo tochi de vece coverte, ma ela la girava
lostesso per la casa, la solevava le coverte, le cotole e le coltrine.
La mama cusiva in un canton dela cusina, Silvana studiava vicin el
spacher, la biancheria pindolava sul spago soto la napa e la se sugava.
Mi, gnanche dir, gavevo finido de far la lession piu' de un'ora fa e col
dito indice scrabiciavo sula finestra apanada de la porta che va in
teraza.
- Cos' ti fa Miro?
- Gnente, mama!
- Ma come gnente? Xe un'ora che no ti
versi boca. Ti sta ben?
- Ma sì... stago ben... E intanto le
lagrime me vegniva xo a quatro e i singulti me sofigava, no volevo farme
sentir smrz... smrz...
- No go, smrz smrz, gnente smrz, smrz...
- Perche' ti piansi?
- No so... - Come no ti sa... Devi eser
un perche'?
- Adesso che papa' no xe morto, no
gavaremo 'sto ano l'albero, vero?
- Papà ne lo portava sempre in tel
camion...
- Ti ga visto forsi in marcato se i li
vendi?
- No, ti sa ben che i »drusi« i meti in
vendita l'elbero do' giorni prima del ano novo, miga per Nadal!
- Ti ga ragion, no gavevo gnanca
pensa'... Alora lo faremo la prosima setimana
- E che raza de Nadal sara'? Con papa'
vivo lo fassevimo sempre ala vigilia, se no... no srvi gnanche farlo, a
che pro?
- E cos' ti vol, che vado in bosco mi a
tajarlo?
- Ma no ti, mama, vado mi, lassime che
vado mi!
- E diovardi, che te bechi el
guardiaboscho?
- No sta gaver paura, lo go xa mi ociado
in bosco Rizzi.
- Mascalzon d'un mulo! E quando prima?
- Son passa' de là dopo scola...
- E bon. ah... alora. Ma sta tento, te
prego. Ara che se i te ciapa, stemo freschi! No gavemo gnache per pagar
la multa.
- No sta preocupar. Fasso tuto mi.
El giorno dopo ma go infila' el giuboto
che me gaveva fato la mama rivoltando un capoto vecio de mio papa', me
go fraca' in testa la bareta de lana che me coverseva la rece. Go
involtizado ben ben in un scartozo el pestador che qualche dun no lo
vedessi e go ciolto l'ombrela in man. Prima che fossi scuro, me go
incamina' oltra Castagner su per la Grega verso el bosco. No son passa'
per 'l porton de bosco Rizzi, perché nel padiglion dela servitu' stava
el guardiabosco, bensi son entrado oltra la campagna vicin el muro.
Scantonando drio 'l muro de Villa Rizzi (ogi adibida a manicomio), te
vedo subito el mio albereto vicin le stale. Ghe coro incontro afanado
atraverso un buso nel muro che la gente ga praticado per entrar nel
parco, ma no gavevo fato gnanche do' passi ch'el sangue me se ga gela'
nele vene. Davanti a mi te se presenta un gigante con do' bafoni
spioventi, la mantelina verde de tela incerada, i trombini de goma
infangadi e la dopieta in spala.
- Dove ti va 'sta ora per 'l bosco?
- Vado a Bussoler a trovar un mio
amico...
- Movite alora, che no te bechi csuro!
Gavevo slonga' el passo fin la prima
graja e scondendome drio de ela cucavo per veder se 'l me guardava.
porca miseria, no 'l se moveva del posto. Intanto se inscuriva sempre de
piu'. Finalmente se Dio vol, el se ga incamina' verso la sua casa de
guardiabosco. Per esser cento per cento sicuro go speta' ancora un diese
minuti prima de meterme a l'opera. Speravo slo che no 'l senti bater el
pestador quando che mi comincio a tajar l'albereto.
Co' go comincia' a lavorar de pestador,
me pareva de sentir rimbombar tuto el bosco. Gavevo el cuor in gola che
me bateva come un martel pneumatico. Le rece me fisciava come la sirena
del'Arsenal. No gavevo fredo e no sentivo la bora che sufiava come una
indemoniada. Jero tuto suda' mojo de gran pestar, ma anche de la fifa
che no vegnissi for a el guerdiabosco. Pesta che te pesta, taja che te
taja, me go sponto e me go sgrafà tute le mani. Ma finalmente, fio d'un
can, el se ga deciso a vegnir fora! Propio in quel momento me ga parso
de sentir sciopar dele ramete seche vicin de mi, come se qualchedun
caminassi e calpestassi coi trombini... Go ciapa' l'albereto per el
tronco, go fica' el pestador in scarsela e via mi come el fulmine
atraverso graje e grempani, sempre col pensier de esser inseguido de
quel gigante con la dopieta... Sara' stado vero ch'el me coreva drio o
sarà stada la paura che gioga bruti scerzi, fato sta che per imbrojar le
trace sul teren go fato un giro de do' boni chilometri passando per
Comunal e per Monvidal. Come che sucedi quà de noi, la piova gaveva
sostitui la bora e Dio la mandava che jera un piazer, tuta quanta sule
mie spale. Oramai jera cossì scuro che no vedevo piu' 'l mio naso. Bon
per mi che in tuta quela circumnavigazion no go incontra' nisuun e in
cita' no jera gnanche un can per strada.
Mia mama preocupada, la me spetava in
porton, sule scale.
- Ma dove ti jeri? Ti me fa diventar
mata dela preocupazion. Dove ti son sta' fina 'sta ora? Ti son bagnado
come un selegato, dove xe l'ombrela? E l'albero?
- Ti sa dove che jero! L'ombrela?! Devo
gaverla lassada in bosco, sul logo del delito. Ti pol capir, go sentì un
rumor e son scampa' via come una saeta. L'albero? Lo go messo per
momento in lissiera. No se pol mai saver chi che xe in casa.
- E 'ste mani tute sgrafade?
- Per via de l'albero...
- Ma... che raza de albero sara'? Va
ciorlo che lo vedo...
Son andado in lissiera a prelevar e zito
zito lo gavevo portà in casa che no me vedessi i vicini, no se sa
mai...
- Tu mare in capela, ma queto xe un
ginepro!
- Adesso lo vedo anche mi. Devo gaver
sbaglia'. Jera scuro, spetavo ch'el guardian vadi via, me go inzinocia'
per no esser visto, go dado el primo colpo, jero sicuro che tajavo el
pin che gavevo sdocia' de matina. No xe miga facile gusrdarse i torno e
nel steso tempo tajar e segar e pestar. Mentre parlavo, tremavo come una
foja: l'emozion, la stancheza, la paura, la maratona per i campi e
boschi stava per gaver el sopravento sora de mi.
- No sta' bazilar, andara' ben anche el
ginepro. Anzi mai de meo!
Me gaveva consola' la mama. Mi alora me
gavevo fato forza, gavevo ciolto el vaso con la gerina dentro, con
l'intenzion de impiantar l'albero in meso. Ma porca eva vecia, no podevo
fissarlo in nissun modo. Prova cossi', prova colì, el me picava sempe
d'una parte. E le rame per giunta le continuava a sponserme le mani e
anche el viso. Me gavevo ricorda', che papa' fissava la base con
sasseti. Son andado anche mi in corte a zercar un per de sassi e
finalmente ghe go fisado el gambo. Silvana jera la', pronta a darme una
man e anche due per adobarlo. Lavorando comio a comio me son acorto che
mia sorela no fasseva propio salti de l'entusiasmo e mi me sentivo un
poco mortificado pensando ale mie sete fadighe de Ercole per sradigar
l'arbusto. Vedendo che la fa le robe come controvoja, solo disemo, per
farme contento mi, me son rivolto a mama:
- Mama, cossa te par? Xe bel l'albero de
Nadal? El te piasi? El xe vegnu' bel?
- Sì sì... no xe mal, el xe propio
bel...
Ma mantre che la diseva per forza 'ste do
parole fiape fiape, mufe mufe, la continuava cusir. Gavemo finì che
sara' sta' quasi mezanote. El risultato: tuti due con le mani inspinade,
sanguinanti, el pavimento tuto sbagnaza', scovaze de qua, stagnola de
la', per tera agheti de ginepro a no finir, ma no solo per tera, sti
benedeti de agheti i se ga fica' in tuta la casa, dapertuto, peso che la
bora, i se gaveva infila'à in te la credenza, in te la napa, in te le
scudelete, in te'l leto, in te'l cesso, in te le mutande, in tei cavei,
in te'l gato, una nera disperazion, un disastro!
Silvana legeva, mama cusiva, ogni tanto
la me guardava senza pronunciar parola. Go capì che gavariìmo salta' la
messa quel ano, jera tropo tardi, Gesu' sarìa nato sensa de noi
tre. No gavevimo rivado far gnanche el presepio e l'orologio bateva xa i
rintochi dela mezanote...
- Adesso so perche' zia Ana e nona Enrica
no gaveva mai voja de far l'albero de Nadal - go zercado mi de butar in
rider.
- Se papà sarìa ancora qua con noi, sta
pur sicuro, picio mio, che noi la voja la gavessimo ecome, e anche 'sto
ginepro sarìa diventa' el piu' bel albero de Nadal de tuta la cita'.
|
Tetka Ana, sestra mog djeda, imala je
na kredencu jelkicu s mnogo loptica, kao grozdova obješenih trešanja.
- Teta, žasto praviš tako malenu božićnu
jelkicu?
- Ja sam stara, nije me više volja. Dok
je bio živ stric Carlo, prije nego su ga Nijemci strijeljali na
Uljanikovom mostu, pravio ju je uvijek on. Bio je pravi umjetnik, učinio
bi je veliku i prekrasnu. Ja. .. nemam volju potruditi se.
Svejedno se meni sviđa1a, mnogo, mnogo...
Na grančice je tetka stavljala puno vate, činila se kao svježi snijeg.
I baka Enrica, otkad je umrla tetka
Elvira, tatina sestra, stavljala je u kuhinji samo jednu grančicu ispod
Isusove slike, koja je stajala iznad vitrine s tanjurima. Stavlja1a je
tu grančicu u jednu vazu, s mnogo mašnica, s malenim ružicastim
svjećicama i malenim kupićima vate, nalik spježnim pahu1jicama.
U kući kod bake Ivane jelku su kitile
tetka Olga i tetka Jole, jedna od trinaest godina, a druga od šesnaest,
ali nije bila tako lijepa. Ima1e su malo stvari za jelku. Izrezale bi
mnogo tankih pruga od obojenih papira, šišarke bi oboja1e purpurinom
koji je baka Ivana upotrebljavala za bojanje dimovodnih cijevi
štednjaka, kutije od šibica umota1e bi u papire od žvakaćih guma koje
smo dobiva1i u UNRA-nim paketima, kamenčiće bi umata1e u papirice od
bombona koje je slala tetka A1ba iz Milana i po koju naranću. Kada bi
uspjele objesiti poneku mandarinu dobivenu na godišnjoj kartici (koja je
treba1a zadovoljiti mjesečne potrebe), smatrale su se sretnima i bilo je
veliko veselje.
Sve su je1ke za mene bile lijepe. Svaka
je ima1a svoju tajnu, svaka je imala svoje iznenađenje. Svidale su mi se
sve. Ali... nisam mogao dočekati trenutak da tata donese kući nasu jelku
na Badnjak.
Iako moj tata nije bio partijac, za svete
praznike »druži« su ga prisiljavali raditi, za inat, do zadnjeg
trenutka. Pedesetih godina pisalo se lose onome tko je spominjao Bozic!
Bilo je zabranjeno. Partija te zvala na
raport, iako nisi bio član. Kažnjava1i su te na razne načine. Na
primjer: slali su te na dobrovoljni rad koji je u stvari bio obvezan,
stavili bi te iskrcavati vagone ugljena na stanici ili si morao čistiti
ruševine i tako redom, da ne ponavljan već ispričano. Tata je bio
automehaničar, samo sto je vozio kamion, jer je više zaradivao.
Obilazeći Istru zbog posla, nastojao je
uvijek pomoći seljacima, prevozio bi ih iz jednog sela u drugo. Bilo je
siromaštva tada, a1i ipak, oni su ga nagradivali. Navečer bi dolazio
kuci s nekom kobasicom, komadom slanine ili s pola pilića.
Vraćajući se na prijasnji razgovor, treba
znati da je Partija kažnjavala i kad je Božić prosao. Tako, na primjer,
moj je tata, umjesto da vozi, morao tjedan dana u radionici popravljati
razdrndane kamione.
Nije da su mama i tata bili zagriženi
vjernici, ne... ne, samo su voljeli poštivati i slaviti nase stare
običaje, u inat mizeriji. Za slave, moja mama je pravila najbolje
ustipke na svijetu.
- Ma reci mi, što stavljaš unutra da ti
dolaze tako dobri? - pita1e su je žene.
- A što misliš da stavljam! Ono što
stavljate i vi: mlijeko u prahu, Trumanova jaja koje sam dobila u UNRA
-inom paketu, poneku pinjolu i ma1o kvasca!
Eh... ali ja sam znao njezinu tajnu...
Stavlja1a je sve u lonac i poslije je dava1a tati, koji je držeći lonac
među koljenima, drvenom žlicom izmiješao tijesto kao stroj. Kasnije bi
mama umotala lonac u vuneni džemper da bi se tijesto diglo. Sviđalo mi
se svako toliko proškiljiti kako tijesto raste, dok ne bi izišlo iz
lonca. Tada je bilo vrijeme za oblikovanje uštipaka žličicom i
stavljanje u kipuće ulje. Dolazili su lijepi, veliki i napuhnuti, točno
za jedan zalogaj.
Tog bi trenutka tata, koji je bio
jak kao bik, jednom bocom ižgnjecio šećer na
kamenoj ploči stola. Tako izgnječen šećer sitno, sitno, mama bi
prosijala cjediljkom za čaj na još tople uštipke. Gledao sam šećer koji
je padao na te slatkiše, činilo mi se kao da sniježi.
Sjećam se, jedne godine baš na Badnjak,
tati nije bilo najbolje, ali uvijek iz onog opsesivnog straha za
kažnjavanje naroda koji je čuvao svoje običaje, oni iz Partije bili su
ga poslali s jednom starom krntijom od kamiona uzeti blokove kamenja u
rudnicima kod Svetog Stefana. Nadali su se sigurno da će ostati na putu
s onom krntijom i da neće moći slaviti Božić sa svojom obitelji. Tako
daleko je stizala Ijudska zloba!
E dobro, za inat »družima«, onu večer
vratio se kući s jednim velikim stablom ukradenim u borovoj šumi blizu
Huzeta. Mi, koji smo znali da će donijeti božićnu jelku, čekali smo ga u
kući s Božjom milosti, već spremni, s kutijama punima robe: od bake
Enriche koja je u međuvremenu umrla 1951., od tetke Anne koja je umrla u
međuvremenu 1952., i našima oduvijek, koje su sadržavale loptice, vatu,
svjećice i trakice.
Uobicavali smo svake godine usaditi to
stablo u kantu marmelade, koju bi prethodno umotali u aluminijsku
foliju; učvrstili bismo držak dobro, dobro s par kamenova i okolo bismo
šljunkom popunili limenku.
Bio sam malen, što sam mogao imati, pet
godina da i ne, moja mama mi je dozvolila uzeti škare u ruke, pod
njezinim nadzorom, da bih izrezivao zvijezde iz kartona, zatim bismo ih
umatali u bijelu aluminijsku foliju, žutu, crvenu i zelenu. Objesili
bismo ih o svaku granu. Zvijezda repatica koju je napravila Silvana
dolazila je odmah ispod dimnjačara koji je stajao ispod vrha od puhanog
stakla. Moji roditelji su taj vrh čuvali kao oko u glavi, jer je bio
lomljiv i drugi nije bilo moguće lako kupiti.
Tko zna vremeski kada i odakle je došao
u našu kuću! Ja, eto, možeš zamisliti, nisam ga smio dirnuti! Ne daj,
Bože! Nisu me uzalud zvali Razbijač. U stvari, kada su završili
praznici, skinuli su taj božji vrh od stakla, ja sam molio i namolio da
mi dozvole samo da ga taknem prstima, ne znam zašto se odmah razbio
jedan ugao, pa su ga narednu godinu morali postaviti na jelku tako da se
iz daleka ne vidi lom.
Ne zna se odak1e je mama uvijek
izvlačila na vidjelo bombone, stolver (1)
i čokoladice da ih objesi na stablo. Ja, koji sam kao miš u potrazi za
sirom, preg1edao svaki kutak u kući, baš nisam rnogao razumjeti gdje je
ona sakrivala te božje blagodati.
- Mama, gdje si našla svu tu robu? -
pitao samje.
- Bog vidi i skrbi, sine rnoj. Znači da
ste ti i sestra bili dobri...
Kako to, odjednorn toliko dobri kad je
samo trenutak prije vika1a na Silvanu, ajam sam dobio ćušku?
Dok je mama kuha1a i pržila uštipke, mi
smo morali brzo okititi je1ku da ne bisrno zakasnili na polnoćku u crkvu
svetog Antona. Jasle pod jelkom pripremali smo na miru i bila je to
divota koju smo obnavaljali svake godine. Imali smo mnogo kipića i svaki
je imao svoje mjesto i ulogu. Jedne godine, vražja barka, nedostajao nam
je mali Isus. Ja sam se pravio da tražim naokolo, gdje je, gdje nije,
nisam bio lud da kažem kako sam ja, vrijedan Razbijač, tijekom jednog
mog haračenja po kući razbio najrnanji kipić Isusa, napravljen od gipsa!
A što sam bio kriv ako mi je iskliznuo iz ruku upravo kad sam ga htio
poljubiti...?
Moja sestra je spasila sitiaciju
načinivši kipić djeteta Isusa od sredine kruha, obojivši ga vodenim
bojicama. Sličio je malenoj isprženoj kobasici.
Sjećam se kao danas, četvrtak je poslije
podne dvadest četvrtog prosinca tisuću devetsto pedeset treće godine.
Vani je bila ubojita zima, danima i danima je kišilo, puha1a je orkanska
bura. Probijala se kroz sve rupe u kući i tako smo ispod vrata, na
zazorima, stavili kornade starih deka, ali ona je svejedno ulazila u
kuću, diza1a je deke, suknje i zavjese. Mama je šivala u ug1u kuhinje,
Silvana je učila pored štednjaka, rublje je visilo na konopcu sušeći se
ispod nape. Ja, da i ne govorim, završio sam svoju zadaću vec prije sat
vremena i sada sam šarao kažiprstom po zamag1jenom staklu vrata koja
vode na terasu.
- Što radiš, Miro
- Nista, mama!
- Kako ništa? Već je sat vremena kako ne
otvaraš usta. Ti je dobro?
- Ma da... dobro mi je...
I tako, klizile su mi suze u potocima, a
jecaji su me gušili, nisam želio da me čuju šmrc... šmrc...
- Nije mi, šmrc šmrc, ništa, šmrc
šmrc...
- Zašto plačeš?
- Ne znam...
- Kako ne znaš... Mora biti neki razlog?
- Sada kad je tata umro, nećemo ove
godine imati jelku, je li? Tata nam ju je donosio uvijek u kamionu...
- Si vidio možda na tržnici ako ih
prodaju?
- Ne, znaš dobro da »druzi« stavljaju
jelke u prodaju dva dana prije Nove godine, a ne za Božić!
- Imaš pravo, nisam ni razmišljala...
Onda ćemo je napraviti sljedeću sedmicu.
- A kakav će to Božić biti? Dok je tata
bio živ, uvijek smo je pravili na Badnjak, ako ne... ne treba niti da je
pravimo, koja svrha?
- A što hoćeš, da idem ja u šumu odrezati
je?
- Ne ti, mama, idem ja, dozvoli mi da
idem ja!
- Bože sašuvaj, da te ulovi lovočuvar?
- Nemoj se plašiti, ja sam je već vidio u
šumi Rizzi.
- Pokvarenjače mali. A kada prije?
- Prošao sam onuda poslije škole...
-E dobro, ah... onda. Ma budi pažljiv,
molim te. Pazi, ako te uhvate, nastradali smo. Nemamo ni za g1obu.
- Nemoj se ti sekirati. Sve ću ja
srediti.
Dan poslije obukao sam jaknu koju mi je
mama sašila okrenuvši tatin kaput, natukao sam vunenu kapu na glavu,
pokrivši uši. Dobro sam zamotao sjekiricu u jednu papirnatu vrećicu da
je netko ne vidi i uzeo kišobran u ruke. Prije nego se srnračilo, uputio
sam se preko Kaštanjera i gore preko Gregorice do šume. Nisam prošao
kapijom šume Rizzi, jer je u paviljonu služinčadi stanovao lovočuvar,
već sam ušao preko njive blizu zida. Zaobisavši iza ugla Ville Rizzi
(danas napuštene nakon što je dugo godina bila umobolnica), vidjeh odmah
svoje stabalce blizu staja. Potrčah mu u susret zadihan kroz otvor u
zidu koji su učinili Ijudi za ulazak u park, ali nisam učinio ni dva
koraka kad mi se sledila krv u žilama. Ispred mene iskrsnuo je div s dva
silazeća brka, sa zelenim kišnim mantilom od cerade, blatnjavih gumenih
čizama i s dvocjevkom na ramenu.
- Gdje ideš u to doba šumom?
- Idem na Busoler posjetiti svog
prijatelja...
- Požuri, onda, da te mrak ne uhvati u
šumi!
Produžio sam korak do prvog grma i
sakrivši se iza njega škiljio sam da vidim gleda li za mnom.
Prokletstvo, nije se micao s mjesta. Baš dobro, jer se sve više
smračivalo. Napokon, s Božjom voljom, uputio se prema lovoćuvarevoj
kući. Da budem sto posto siguran, počekao sam još desetak minuta prije
nego sam započeo s rabotom. Nadao sam se samo da neće čuti udaranje
sjekirice kad započnem sjeći stabalce.
Kad sam počeo sjeci, cinilo mi se da
odzvanja cijelom šumom. Srce mi je bilo u grlu, tuklo je kao zračni
čekić. Uši su mi zviždale kao Uljanikova sirena. Nije mi bila zima i
nisam osjećao buru koja je puhala kao da je vražja. Bio sam sav znojan
od silnog udaranja, i od straha da ne dođe lovočuvar. Udaraj i udaraj,
sjeci i sjeci, izbo sam si ruke i sve ih ogrebao. Napokon, pasji sine,
odlučio je pasti! Upravo u tom trenu, učinilo mi se da čujem lomljavu
suhih grančica blizu sebe, kao da netko hoda i gazi čizmama...
Zgrabio sam stabalce za deblo, zatukao
sjekiricu u džep i odoh kao strijela kroz grmlje i kamenje stalno
misleći da me slijedi onaj div s dvocjevkom...
Je li bila istina da me slijedio ili je
to bio strah koji stvara čudne šale, da bih zameo tragove na terenu,
napravio sam veliki krug od dobrih dva kilometra preko Komunala i
Monvidala. Kako se dešava kod nas, kiša je zamijenila buru lijevajući
kao iz kabla. Poslao ju je Bog, kao blagodat, svu na moja ramena. Već je
bilo tako mračno da nisam vidio niti svoj nos. Dobro za mene da u svom
onom obilaženju nisam sreo nikoga, a u gradu nije bilo ni psa na ulici.
Moja mama, zabrinuta, cekala me u hodniku na stepenicama.
- Ma gdje si ti? Liniš me poluditi od
zabrinutosti. Gdje si bio do sada? Mokar si ko vrabac, gdje je kišobran
? A jelka?
- Znaš gdje sam bio! Kišobran?! Mora da
sam ga ostavio u šumi, na mjestu događaja. Možeš zamisliti, čuo sam
šuštanje i pobjegao sam ko strijela. Jelka? Stavio samje trenutak u
praonu. Nikad se ne zna tko može biti u kuci...
- A te ruke, sve ogrebane?
- To je zbog jelke...
- Ma... koje vrste je to stablo? Idi ga
uzeti da ga vidim...
Otisao sam u praonicu uzeti jelku i tiho,
tiho noseći je u kuhinju, da ma ne vide susjedi, nikad se ne zna...
- Mame ti tvoje, ma to je smrekva!
- Sada je i ja vidim. Izgleda da sam
pogriješio. Bio je mrak, cekao sam da lovočuvar ode, kleknuo sam da me
ne vidi, zadao sam prvi udarac, bio sam siguran da sječem jelku koju sam
ugledao ono jutro. Nije tako lako gledati okolo i istovremeno sjeći,
piliti i udarati.
Dok sam govorio, tresao sam se kao list:
uzbuđenje, umor, strah, maratonski trk preko njiva i šuma nadvladali su
me.
- Ne sekiraj se, bit će dobra i srnrekva.
U stvari, nikad bolje! - umirila me mama.
Tada sam se ohrabrio, uzeo sam kantu sa
šljunkom, s namjerom da usadim staba1ce u sredinu. Za Boga miloga, nisam
ga uspijevao nikako učvrstiti. Probaj ovako, probaj onako, uvijek mi je
visilo na i jednu stranu. Grane su nastavlja1e bosti mi ruke i lice.
Prisjetio sam se da je tata kamenčićima
učvršćivao podnožje. Otišao sam u dvorište potražiti par kamenova i
napokon sam uspio učvrstiti podnožje. Silvana je bila spremna dati mi
jednu ruku, i dvije, da bismo je okitili. Radeći jedno pored drugog,
primjetio sam da moja sestra nije baš skaka1a od veselja, a ja sam se
osjećao malo mučenički misleći na sedam Herkulovih muka, sve da bih
išćupao stablo. Videći da radi preko volje, samo: recimo, da bi mene
zadovoljila, obratio sam se mami: - Mama, što ti se čini? Je lijepa t
božićna jelka? Ti se dopada? Je ispa1a lijepa?
- Da da... nije loše, baš je lijepa...
Dok je izgovarala na silu te dvije
riječi, prazne, prazne, trule, trule, nastavljala je sivati.
Završili smo nešto malo prije
ponoći. Rezultat: oboje izbodenih ruku, krvavih, pod je bio sav mokar,
smeća ovdje, staniol ondje, na podu smrekovim iglicama nikad kraja, ma
ne samo na podu, te božje iglice zavukle su se po cijeloj kući, svugdje,
gore od bure, bile su se zavukle u kredenac, u napu, u šalice, u krevet,
u zahod, u gaće, u kosu, u mačku, prava žalost, katastrofa!
Silvana je čitala, mama je šivala,
svako toliko bi me pogledala bez riječi. Shvatio sam da ćemo preskočiti
misu ove godine, bilo je previše kasno, Isus će se roditi bez nas troje.
Nismo stigli postaviti ni jasle, a sat je već otkucavao pola noći...
- Sad znam zašto tetka Anna i baka
Enrica nisu imale volje praviti božićnu jelku, - pokušao sam baciti na
smijeh.
- Da je tata tu s nama, budi
siguran, mali moj, da bi imali volju itekako i ova srnrekva bi postala
najljepša božićna jelka u cijelom gradu.
(1) bombon s
ljesnjakom
|
L'albero
de Nadal 
